Niet minder dan 45% van de aangekochte fietsen in ons land is elektrisch ondersteund. Een heuglijk cijfer, vindt professor Jan Cappelle, hoofd van de onderzoeksgroep Energie & Automatisering op Technologiecampus Gent. Maar hij heeft ook al vaak de wenkbrauwen gefronst sinds zijn team de e-fietsen onder de loep nam.

Dit artikel verscheen in de Campuskrant van de KU Leuven.

Zelf opgegroeid in een gezin zonder auto, gelooft Jan Cappelle heel erg in de mogelijkheden van de e-fiets. “Ik woon in Waregem. Ik leg de 32 kilometer naar de campus nu al vijf jaar dagelijks af met een speed pedelec, een elektrische fiets die 45 km/u kan halen. Vroeger deed ik het soms met de koersfiets, maar het omkleden is een gedoe waar je tegenop ziet als je om halfnegen in de aula moet staan. Met de speed pedelec ben ik ook minder moe én het geeft een bevrijdend gevoel om fluitend en met een snelheid van 40 km/u stilstaande auto’s voorbij te fietsen.”

De onderzoeksgroep van Jan Cappelle wil er met technologische verbeteringen mee voor zorgen dat de e-fiets zijn potentieel ten volle benut. “We ondervonden al snel dat fabrikanten weinig met de elektrische ondersteuning bezig zijn”, zegt hij. “Omdat de consument nu eenmaal naar e-fietsen vraagt, voegen producenten vaak gewoon een motor en een batterij toe aan hun bestaande fietsmodellen, zonder zich om het totaalproduct te bekommeren.”

Het team ontwikkelde een slimme fietsenstalling die elke elektrische fiets beveiligt tegen diefstal én via een universele lader de batterij oplaadt. Jan Cappelle: “We trekken vanuit de batterij-aansluiting op de e-fiets twee kabeltjes naar klemmen op de voorvork. Wanneer je met je voorwiel tussen de twee stangen van de laadstalling rijdt, klikt je fiets vast. Met je smartphone scan je de QR-code die je fiets identificeert in, waardoor een verbinding met de database van het laadsysteem tot stand komt en het laadproces automatisch van start gaat.”

Elk merk van elektrische fietsen heeft een ander soort lader, het is onvoorstelbaar dat de sector er niet in slaagt deze te standaardiseren.

Bijsturen

Voor het project TGVelo bracht de onderzoeksgroep voor het eerst de producenten van e-fietsen samen met grote gebruikersgroepen als de Fietsersbond, Colruyt, Bpost en de stad Gent. “We buigen ons samen over een kwaliteitsraamwerk voor elektrische fietsen. Momenteel vermeldt men bij groepsaankopen vereisten als aluminium spatborden of schijfremmen, maar dat kun je bezwaarlijk kwaliteitskenmerken noemen. Samen met de industrie definiëren we parameters die écht iets zeggen over de prestaties, de veiligheid en de betrouwbaarheid van de fietsen.”

Een ander project draait om de speed pedelecs. Het kadert in het Vlaamse actieplan ‘Clean Power For Transport’ en wil het potentieel van deze voertuigen om onze mobiliteit te verduurzamen in kaart brengen. Het onderzoeksteam van de Technologiecampus Gent biedt werknemers van geïnteresseerde bedrijven aan om gedurende drie weken een speed pedelec uit te proberen voor het woon-werkverkeer. “We monitoren alle ritten die ze in die periode maken”, legt Jan Cappelle uit. “We verzamelen data over de trajecten, snelheden en het rijgedrag en vergelijken die met die van andere vervoermiddelen. Ook meten we de rijervaring en de kwaliteit van de voertuigen via geijkte procedures. Hoewel het om gloednieuwe fietsen gaat, merken we dat bij intensief gebruik vaak onderdelen stukgaan of loskomen. De fabrikanten krijgen de rapporten doorgestuurd, zodat ze iets aan structurele problemen kunnen doen.”

Ik zie meer brood in de elektrische fiets dan in de elektrische auto. Die zal duur blijven, verbruikt twintig keer meer energie én biedt geen oplossing voor de files.

Fietsen foetsie

Steeds meer mensen zien de voordelen van de e-fiets in. Nu al is 45% van de aangekochte fietsen elektrisch ondersteund. “Bovendien zie je voor alle mogelijke afstanden nieuwe vervoermiddelen aan populariteit winnen. Denk aan de e-steps of de monowheels, eenwielers die je handenvrij bestuurt. We zullen steeds meer naar elektrisch vervoer evolueren. Ik zie meer toekomst voor de e-fiets dan voor de elektrische wagen die duur zal blijven, twintig keer meer energie verbruikt én geen oplossing biedt voor de files.”

Nu de lichte elektrische voertuigen zoals e-fietsen en e-steps in de lift zitten, raken de hokjes ‘fietser’ en ‘bromfietser’ die de wetgever gebruikt, achterhaald. Waar deel je bijvoorbeeld de speed pedelec in, die in wezen een bromfiets met pedalen is? Cappelle en zijn team ijveren voor een correctere regelgeving en gingen daarom spreken bij de Europese Commissie. Een verhaal dat een opmerkelijk staartje kreeg.

“Omdat we ons eraan ergerden dat die grijze mannen in maatpak van de EC nog nooit een elektrische fiets van dichtbij hadden gezien, kwamen we op het idee om vanuit de campus in Gent met speed pedelecs naar de vergadering in Brussel te rijden. We zetten onze fietsen op slot in een bewaakte fietsenstalling op het plein voor het Berlaymontgebouw. Onze voordracht eindigde met de woorden: ‘If you want to try one of these vehicles, let’s go outside.’ Beneden stelden we vast dat onze dure fietsen gestolen waren. Nochtans patrouilleerden er militairen – Angela Merkel was net die dag op bezoek. Onder het oog van die militairen heeft iemand dus sloten staan doorknippen!”

“Met de speed pedelec, snel heen en weer door het verkeer.” Onder dat motto trapten op vrijdag 28 september, 11 medewerkers van UZ Brussel het Vlaamse mobiliteitsproject af. De bedoeling van 365SNEL is om het potentieel van de speed pedelec voor woon-werkverkeer te onderzoeken en te optimaliseren. Daartoe krijgt in het komende jaar een honderdtal testrijders de kans om gedurende drie weken gratis een speed pedelec uit te proberen.

Een speed pedelec is een fiets met een elektrische hulpmotor die ondersteunt tot 45 km/u. Bij een conventionele, elektrische fiets helpt de motor mee tot 25 km/u. De zogenaamde snelle, elektrische fietsen of speed pedelecs bieden een belangrijk potentieel om de mobiliteit in Vlaanderen te verduurzamen. Uit voorafgaandelijk onderzoek van de KU Leuven blijkt dat speed pedelec gebruikers dagelijks gemiddeld net onder de 30 km pendelen. Dit komt zeer dicht in de buurt van de gemiddelde afstand van 30,3 km die de naar Brussel pendelende Vlaming dagelijks aflegt.

Verder, stipter en goedkoper

De speed pedelec wordt dus vooral ingezet voor afstanden die te groot worden geacht voor de 25 km/u elektrische fiets. Bovendien laat de speed pedelec toe om files te vermijden en biedt hij een klokvast en goedkoop traject. Niettemin staan er nog een aantal hindernissen en vooroordelen in de weg van deze duurzame mobiliteitsoplossing.

Met 365SNEL willen AVERE Belgium, Technologiecampus Gent van de KU Leuven, O2O en de onderzoeksgroep MOBI van de VUB, in opdracht van de Vlaamse overheid deze hindernissen en vooroordelen onderzoeken om gepaste oplossingen te kunnen formuleren. Het Vlaamse Departement Omgeving steunt in de uitvoering van het Europese Clean Power for Transport programma diverse projecten voor milieuvriendelijke voertuigen. 365SNEL is één van die projecten dat binnen twee jaar moet resulteren in een verbetering van zowel het voertuig zelf, als van zijn gebruiksvoorwaarden en -omstandigheden. Die verbeteringen kunnen meer pendelaars ertoe aanzetten om voor dit alternatief op de weg te kiezen.

In het komende jaar zullen bedrijven en hun werknemers worden bevraagd over hun perceptie van de speed pedelec. Vervolgens zullen per provincie twee à drie bedrijven worden geselecteerd, waar onder geïnteresseerde werknemers een tiental testrijders zullen worden aangeduid. Van deze groep wordt verwacht dat zij drie weken na elkaar met de speed pedelec naar en van het werk rijden. Deze continuïteit is belangrijk om hun ervaringen met de snelle fiets in de meest uiteenlopende weersomstandigheden te kunnen in kaart brengen.

Startsein verdere verduurzaming mobiliteit

Op vrijdag 28 september gaf het UZ Brussel aan 11 medewerkers het startsein voor de eerste test. Nico Van Elzen, Milieu- en Mobiliteitscoördinator, legt uit waarom het ziekenhuis aan 365SNEL deelneemt: “Net als voor vele andere organisaties is ook voor het UZ Brussel de bereikbaarheid van strategisch belang. Als er zich verplaatsingsalternatieven aanbieden, dan onderzoeken we die om te bekijken hoe onze medewerkers hun woon-werkverkeer kunnen verbeteren en die ‘modal shift’ mee kunnen inzetten. Want dit komt de bereikbaarheid van ons ziekenhuis ten goede, zowel voor medewerkers, als voor patiënten en bezoekers.”

Volgens Van Elzen komt bijna één derde van het personeel van het UZ Brussel nu al op een duurzame manier naar het werk. Een groot deel daarvan koos de voorbije jaren al voor de fiets en met het succes van de elektrische fiets blijft het fietsaandeel verder toenemen. Maar er is nog groeipotentieel stelt Van Elzen: “De woon-werkafstand is voor veel medewerkers boven de 20 km en dan duurt het ook met een gewone elektrische fiets net iets te lang. De speed pedelec kan hiervoor een oplossing zijn, vandaar dat het UZ Brussel als testbedrijf deelneemt. Maar liefst 105 collega’s stelden zich kandidaat. Als de speed pedelecs aanslaan bij de testpersonen, kunnen we overwegen om een groepsaankoop te organiseren. Tegelijkertijd onderzoeken we ook het concept van fietsleasing. Met een aanzienlijke uitbreiding van onze fietsenstallingen (overdekt, met badgecontrole én camerabewaking) hebben we alvast geanticipeerd op de verdere stijging van het aantal fietsers.”

Vervolg

365SNEL is een vervolg op het onderzoek dat AVERE Belgium, KU Leuven en VUB vorig jaar in opdracht van de Vlaamse Overheid hebben gevoerd naar het potentieel van lichte, elektrische voertuigen. Dat resulteerde in een zeer lijvig rapport en in een website waar het grote publiek de meest uitgebreide informatie over lichte, elektrische voertuigen kan opzoeken: www.lichtelektrischevoertuigen.be. Voor het 365SNEL project staan een aparte website, 365snel.net, Facebook gebruikersgroep,  365SNEL en Twitter-account, @365SNEL , online.

Bedrijven die geïnteresseerd zijn om aan 365SNEL deel te nemen, kunnen contact nemen met projectmedewerker Nikolaas Van den Steen, email nikolaas.vandensteen@kuleuven.be, tel. +32 498 29 08 67.